Басты бет/ Салттар мен ғұрыптардың заттық әлемі / Зат киеліліктің нышаны және таратушысы ретінде /Ақтық 
Артқа

 Ақтық 

 

 

Ақтық – жерлеу рәсімдерінде – қажылар әулиенің бейітінде қалдыратын және бұрын басқа адамдар әкелген, осы киелі жердің қуатымен «зарядталған» басқасын ала алатын, әдетте мақтадан жасалған ақ мата қиындысы.
 
Ертеде ақтық қызметін үй жануарлары (түйе, жылқы немесе қошқар) атқарған, оны марқұмның отбасына жақын туыстары, егер марқұм би немесе төре болса, сыйға тартқан. Қаражаты жоқтар зат, мата бере алады. Мұндай ғұрыптық жүйенің құрылымында табиғаттан тыс тіршілік иелеріне «ізгі» және «ең үлкен» әрекеттерді жасаудан «айырбастауға» дейін, яғни ақтық ғұрыптық делдалдық қызметін атқаратын уәждемелердің кең өрісі бар ерікті сыйлықтар ұсынылды. Сондай-ақ, дәстүрлі мәдениетте ақтық еркекмалдың (айғыр немесе бураның) иесіне биені немесе түйені қосқаны үшін ақы төлеу қызметін атқарды. Бұл жағдайда ақтық жасырын түрде ұсынылған.
 
Мәдени белгі ретінде ақтық өзінің қолданылуының барлық салаларында жағымды коннотацияны көрсетеді: мұны түркілердің түс түсінігінде киелі және қазақтардың дәстүрлі дүниетанымындағы аспан сферасымен байланысқан ақ мағынасын қамтитын ұғымның өзі қуаттайды.

Шайгозова Ж.Н., Наурзбаева А. Б.
Краткая энциклопедия знаков и символов казахской культуры.
Алматы: КазНИИК, 2023.
Скачать
.